“Mən 2020-ci ildə Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı danışıqlardan ciddi heç nə gözləmirəm. Mövcud status-kvo Azərbaycandan başqa hamıya sərf edir”.
Bu fikirləri “Yeni Müsavat”a siyasi şərhçi Əhəd Məmmədli gələn il Qarabağ probleminin həlli istiqamətində gözləntilərindən danışarkən bildirdi. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan atəşkəs dövrü ərzində hansısa irəliləyiş əldə edibsə, bu da hərbi əməliyyatlar hesabına olub: “İstərsə, aprel döyüşləri, istərsə Naxçıvan və Qazax əməliyyatları olsun, bu savaşlar sübut edib ki, yeganə hərbi yoldur. Azərbaycan antiterror əməliyyatlarına başlamalıdır”.
Politoloq Qabil Hüseynlinin sözlərinə görə, gələn il danışıqlar beynəlxalq təşkilatların prosesə münasibətindən daha çox asılı olacaq. Onun fikrincə, BMT mandatı ATƏT-in Minsk Qrupuna verib və sonuncu passiv mövqe tutmaqdadır. “Arzu olunandır ki, BMT Minsk Qrupunu fəaliyyətini təftiş etsin və status-kvonun dəyişməməsinin səbəbləri öyrənilsin, dinamizm yolları axtarılsın. Ermənistan kiməsə arxalanaraq danışıqlarda özünü qeyri-konstruktiv aparır”, - deyə Q.Hüseynli vurğuladı.
Onun qənaətincə, gələn il danışıqlarda Rusiya yenə dominantlıq edəcək: “Rusiya 5 rayonun qaytarılmasını, - buna bəzən ”Lavrov planı" deyilir, - həyata keçirmək və bölgəyə öz ordusunu sülhməramlı qüvvələr adı ilə yerləşdirmək səylərini artıracaq. Çox təəssüf ki, həmsədr ölkələrdən ABŞ və Fransa da Rusiyanın danışıqlar prosesində aparıcı olmasına etiraz etmir. Lakin proses 30 ilini başa vurmaqdadır. Konflikt uzun müddətdir tənzimlənə bilməyən böhranlı vəziyyət sırasındadır".
Q.Hüseynlinin sözlərinə görə, məsələ BMT-nin Baş Məclisində və ya Təhlükəsizlik Şurasında müzakirə oluna bilər: “Çatışmayan cəhət Ermənistanın işğalçı olduğunun qeyd edilməməsidir. Biz sübut etməliyik ki, bu prosesdə qəyyumluq edən üçüncü dövlət iştirak edib. Eyni zamanda xristian faktorunu deməkdən çəkinməməliyik. Məqsəd müsəlman dünyasının içində anklav yaradılmasıdır”.
Ekspertin fikrincə, Ermənistanın ucbatından aparılan prosesə danışıq da demək olmur. O, gələn il lokal hərbi əməliyyatları da istisna etmir və Azərbaycanın ordu quruculuğunda maddi-texniki gücünü artırmaqda davam etdirəcəyini düşünür:
“Azərbaycanın əlində Ermənistana qarşı tutarlı əsas var və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllini məhz ondan başlamaq lazımdır: birinci növbədə mübahisə predmeti olmayan Azərbaycanın yeddi rayonunun işğaldan azad edilməsi məsələsini qaldırmaq lazımdır”.
Q.V.Plexanov adına Rusiya İqtisad Universitetinin politologiya və sosiologiya kafedrasının dosenti, “Rusiya zabitləri” Ekspert Şurasının üzvü Aleksandr Perenciyev belə deyib. Onun sözlərinə görə, hazırda Dağlıq Qarabağla bağlı “mübahisəli ərazi” terminindən istifadə olunursa, o zaman Ermənistan tərəfinin ətrafdakı 7 rayonu əlində tutması işğaldır və bu faktı əsas kimi istifadə etmək lazımdır: “Düzgün yanaşmanı tapmaq vacibdir. Ermənistanın özünün də qəbul etdiyi faktlar irəli sürülməlidir. Söhbət Ermənistanın işğal etdiyi və heç vaxt Dağlıq Qarabağın ”mübahisəli ərazilərinə" daxil olmamış Azərbaycanın yeddi rayonundan gedir".
Perenciyev vurğulayıb ki, bu problem ətrafında müzakirələr aparılarkən o, dərhal Ermənistanın Azərbaycanın bu yeddi rayonunu işğal faktı barədə danışır və onun həmsöhbətləri düşünürlər ki, əgər Ermənistan bu torpaqları işğal edibsə, onda çox güman ki, Dağlıq Qarabağ da təcavüzə məruz qalıb:
“Bu yeddi rayonun Azərbaycana məxsus olması haqda Ermənistan tərəfinin imzaladığı həqiqi sənədlər var və onlar şəkk-şübhəsiz bu torpaqları azad etməlidir. Bundan başlamaq lazımdır. Bütün dünyaya ermənilərin işğalçı siyasətini ifşa etmək və sonra Qarabağın azad edilməsini tələb etmək lazımdır”.
Perenciyev əmindir ki, əgər bu istiqamətdə fəaliyyət göstərilsə, 2020-ci ilin ikinci yarısında Dağlıq Qarabağın da işğaldan azad olunmasını gözləmək olar.
